نشریات دانشگاهی نیازمند بازنگری ساختاری و حمایت مؤثر هستند

متن سخنرانی به شرح زیر است:
بسم‌الله الرحمن الرحیم
ن والقلم وما یسطرون

جناب آقای دکتر سیمایی‌صراف، وزیر محترم علوم، تحقیقات و فناوری؛ حضور شما و دیگر مسئولان وزارت را در آذربایجان شرقی خوش‌آمد می‌گوییم و از فرصتی که برای شنیدن صدای دانشجویان فراهم شده سپاسگزاریم.

من امروز از طرف مجموعه‌ای از دانشگاه‌های استان سخن می‌گویم؛ دانشگاه‌هایی که ظرفیت دارند، انرژی دارند، اما سال‌هاست میان فرصت‌های بزرگ و چالش‌های قدیمی گرفتار مانده‌اند.

جناب وزیر؛
سیاست‌گذاری حوزه نشریات در سال‌های اخیر کند پیش رفته و همین تعلل باعث شده برخی مسئولان در دانشگاه‌ها به شکل سلیقه‌ای عمل کنند. نتیجه‌اش روشن است: رکود در فضای فرهنگی، افت فعالیت‌های دانشجویی، و تضعیف تدریجی جنبش دانشجویی.

نشریات دانشگاهی امروز در هاله‌ای از ابهام، ضد و نقیض‌ها و تشریفات بی‌حاصل حرکت می‌کنند. گاهی با یک پرسش ساده کنار گذاشته می‌شوند: «اصلاً کسی نشریه می‌خواند؟»
در حالی که اگر زنجیره‌ی تیم‌سازی و آموزش پاره شود، ما نسل نویسندگان، طنزنویسان، تحلیل‌گران و منتقدان آینده را از دست می‌دهیم—و نمی‌شود بعداً کم‌کاری‌ها را پای «تغییر نسل» یا «هجمه فرهنگی» گذاشت.

فعالیت‌های نشریاتی، وقتی تنها در چارچوب ساختارهای دولتی محصور باشند، به‌دلیل مصلحت‌اندیشی‌ها و محدودیت‌ها کند و فرساینده می‌شوند. ما به شبکه‌ای مستقل اما تحت نظارت دستگاه‌های مسئول نیاز داریم؛ جایی که مدیریت و طراحی آن با خودِ دانشجویان باشد تا طرح‌های نوآورانه و مؤثر امکان رشد پیدا کنند. چنین شبکه‌ای فعالیت‌ها را پویا، خصوصی‌سازی‌شده و کارآمد می‌کند.

مشکل دیگر آموزش است. دانشجو فقط یک دوره مقدماتی می‌گذراند، یک گواهی می‌گیرد و تا سال‌ها رها می‌شود. آموزشِ نشریاتی باید پله‌پله ادامه یابد؛ از دوره ۱۶ ساعته‌ی مقدماتی شروع شود و به دوره‌های تخصصی‌تر و حرفه‌ای برسد.
وزارت علوم و وزارت بهداشت دسترسی به اساتید توانمند و امکانات رسانه‌ای مثل دوره‌های ضبط شده را دارند؛ می‌توانند دوره‌های استاندارد و ملی تولید کنند—پس چرا این ظرفیت فعال نمی‌شود؟

قانون فعلی نشریات نیز پس از ده‌ها سال با نیازهای امروز سازگار نیست. تفسیرپذیری شدید آن باعث شده دانشگاه‌ها هر کدام برداشت خاص خود را اجرا کنند. نشریات صوتی، تصویری، چندرسانه‌ای و شبکه‌های اطلاع‌رسانی، عملاً در خلأ قانونی حرکت می‌کنند.

در استان خودمان نیز با چالش‌هایی روبه‌رو هستیم: ظرفیت دانشگاه‌ها بالاست اما توزیع امکانات عادلانه نیست، دسترسی به استاد و کارگاه دشوار است، بودجه طراحی و چاپ نشریات تخصیص نمی‌یابد، طراح دانشجویی تربیت نمی‌شود و برای فعالان نشریاتی نیز امتیاز تشویقی مشخصی تعریف نشده است.

نشریه ابزار انتقال صدای دانشجوست؛ اما نگاه حمایتی به آن وجود ندارد. در فضای امروز، ورود هوش مصنوعی نیز باید به‌طور جدی بررسی، مدیریت و اموزش داده شود تا جایگزین مهارت‌های فردی نشود، بلکه تقویت‌کننده آن باشد.

و اما جشنواره‌ها—متأسفانه در بسیاری موارد فقط نمایش، اختتامیه و اعلام اسامی برتر هستند.
سؤال ما این است:
چند دانشجوی طنزنویس تربیت شده؟
چند قلم سیاسی قوی؟
چند نفر تحلیل‌گر منتقد؟
مدیریتی که این وظیفه را دارد، چقدر برای کشف استعدادهای پنهان وقت گذاشته‌ است؟
آیا نمی‌دانیم فرهنگ مطالعه و نوشتن در وضعیت مطلوبی نیست؟ جامعه‌ای که مدیرانش متن سخنرانی‌ خود را خودشان ننویسند، چگونه پیشرو خواهند بود؟

با این همه، راه‌حل داریم.
درخشش تجربه‌ی موفق دانشگاه مراغه با کارگاه جامع «برمدار نشر» در دو دوره جشنواره جریان نشان داد که با سیاست‌گذاری منطقه‌ای و حمایت وزارت علوم، می‌توان موجی از رشد مشترک ایجاد کرد.
این تجربه ثابت کرد که مسیر توسعه نشریات، از هم‌افزایی دانشگاه‌های استان می‌گذرد، نه تمرکز دستوری و سنگین از مرکز.
پیشنهادهای ما روشن است:

۱. تشکیل «شبکهٔ نشریاتیِ استان» تحتِ نظارتِ دستگاه‌های ذی‌ربط اما با مدیریتِ خودِ دانشجویی:
این شبکه باید امکانِ تبادلِ محتوا، برگزاریِ کارگاه‌ها و دسترسیِ عادلانه به امکانات را فراهم کند و از تمرکزگرایی بکاهد.

۲. تربیتِ «سفیرانِ نشریاتی» در دانشگاه‌ها:
انتخاب و آموزشِ دوره‌ای نمایندگانِ نشریات که به‌عنوان پلِ ارتباطی میان دانشگاه‌ها و شبکه عمل کنند و در توسعهٔ توانمندی‌های محلی نقش‌آفرین باشند.

۳. برگزاریِ کارگاه‌های روزنامه‌نگاری منطقه‌ای با حمایتِ وزارت:
کارگاه‌هایی با ماموریت‌های مسئله‌محور که اساتید برجسته را در دسترسِ دانشگاه‌های منطقه قرار دهد.

۴. حرکتِ ساختاری به‌سمت «پروژه‌محوری» و «مسئله‌محوری»:
دفاتر نشریات موظف شوند حداقل در هر نیمسال یک پروژهٔ تحقیقاتی-تحلیلی منطقه‌ای تولید کنند تا نشریه صرفاً مجلهٔ خبری نباشد بلکه تولیدگرِ راه‌حل نیز باشد.
۵. برنامهٔ آموزشی پیوسته و مرحله‌ای برای روزنامه‌نگاری:
از دورهٔ مقدماتی (مثلاً ۱۶ ساعت اصول خبرنگاری) آغاز و تا دوره‌های تخصصی‌تر با ساعاتی بیشتر ادامه یابد؛ نه صدورِ یک گواهیِ سطحی و رهاسازیِ دانشجو.

۶. بازنگریِ عاجلِ آیین‌نامه‌ها و شیوه‌نامه‌های مرتبط:
بازنگری قانونِ نشریات با لحاظ نمودن رسانه‌های نوین، شفاف‌سازی مرجعِ تفسیر و حذفِ امکانِ اعمالِ سلیقه‌های محلیِ ناموجه.

۷. بررسی و تنظیمِ «ورود هوش مصنوعی» به فرآیندهای تولید محتوا:
ورود ابزارهای جدید باید با ارزیابیِ آموزشی و اخلاقی همراه باشد تا فرصت‌ها تقویت و تهدیدها مدیریت شوند.

۸. تخصیصِ عادلانهٔ امکانات استانی و تسهیل دسترسی به اساتید:
تهیهٔ فهرست اساتید و مدرسانِ مجرب و تسهیلِ حضورِ آنان در قالبِ کارگاه‌ها و ضبطِ دوره‌ها.
۹.تعریف امتیاز مشخص و شفاف برای عملکرد فعالان نشریات در آیین‌نامه‌های ارزیابی آموزشی، پژوهشی و فرهنگی لحاظ شود تا جایگاه شایستهٔ فعالیت‌های مطبوعاتی دانشجویان به رسمیت شناخته شود.

در پایان، تأکید می‌کنم:
نشریات نباید تنها آینه‌ی رویدادها باشند؛ باید بستر تفکر انتقادی-ازادانه، آزمونگاه ایده‌ها و پل ارتباطی مؤثر میان دانشگاه و جامعه باشند.
امیدوارم امروز آغاز فصلی باشد که در آن، صدای دانشجو نه در حاشیه، بلکه در مرکز تصمیم‌سازی‌ها شنیده شود.

از توجه شما سپاسگزارم.

گفتنی است در این نشست جمعی از فعالین فرهنگی و دبیران تشکل های دانشجویی دانشگاه مراغه حضور داشتند.